Maturalne fakty i mity: Czy procesy biologiczne naprawdę są takie skomplikowane?

To prawda, że podczas przygotowań do matury z biologii trzeba zrozumieć przebieg różnych procesów biologicznych. Często maturzyści - właściwie jeszcze zanim zaczną na dobre naukę do egzaminu - obawiają się, że część materiału okaże się dla nich zbyt trudna. Czy zjawiska przebiegające w organizmach żywych i w środowisku naprawdę są tak skomplikowane, jak może się wydawać na pierwszy rzut oka? Niekoniecznie! Zmień strategię i przekonaj się, że wszystko jest dla ludzi (czyt. maturzystów) :)

50 tysięcy osób nie może się mylić, czyli matura z biologii w liczbach

Jak pokazują statystyki, do egzaminu maturalnego z biologii przystępuje co roku ok. 40 - 50 tys. zdających. W 2023 roku była ona czwartym najczęściej wybieranym przedmiotem dodatkowym na poziomie rozszerzonym (po jęz. polskim, matematyce oraz jęz. angielskim) i od lat ogromna liczba abiturientów deklaruje, że chce zdawać właśnie biologię jako przedmiot dodatkowy.

Skoro tak wiele osób ma odwagę podejść do tego egzaminu i zmagać się z różnymi przyrodniczymi zjawiskami, nie mogą być one przecież wyzwaniem nie do pokonania! Oczywiście jeśli chcesz dostać się na medycynę, farmację i inne kierunki lekarskie lub medyczne, potrzebujesz wyniku mieszczącego się w górnych "widełkach". Spójrzmy zatem, które umiejętności przydadzą Ci się w tej misji najbardziej!

Dlaczego warto zainwestować czas w naukę procesów biologicznych?

Sporo punktów w arkuszu

W arkuszu maturalnym z biologii rozszerzonej masz do zdobycia - jak wiesz - 60 punktów. W 2023 roku:

• aż 16 punktów z tej puli można było uzyskać za zadania dotyczące "Pogłębiania wiedzy z zakresu różnorodności biologicznej oraz zjawisk i procesów biologicznych zachodzących na różnych poziomach organizacji życia",
• natomiast kolejnych 15 punktów do zdobycia czekało w zadaniach dotyczących "Rozumowania i zastosowania nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów biologicznych".

(Źródło danych: https://cke.gov.pl)

Zwróć uwagę, że łącznie daje nam to ponad 50% wszystkich punktów możliwych do uzyskania.

Lepsze rozumienie świata przyrody

Zdany egzamin może otworzyć Ci wiele drzwi. Jakie kierunki masz szansę studiować po maturze z biologii? Oprócz medycyny, farmacji, analityki medycznej, pielęgniarstwa czy fizjoterapii jest to również np. psychologia, czy administracja w służbie zdrowia i wiele innych. A może wolisz rozwijać karierę naukową np. w obszarze weterynarii, biologii, biotechnologii lub genetyki? Lepsze zrozumienie reguł, które rządzą światem natury, okaże się dla Ciebie ważną bazą do studiowania każdego z tych kierunków! Pozwoli Ci również po prostu lepiej rozumieć, analizować i badać otaczający świat.

Jest zatem o co powalczyć! A motywacja pozostaje zawsze jednym z najważniejszych czynników, które sprzyjają efektywnej nauce.

Czy do nauki biologii trzeba mieć talent?

Pocieszymy Cię, bo odpowiedź brzmi: nie! To nie muzyka czy malarstwo, które wymagają wyjątkowych predyspozycji. Oczywiście, jeśli nauka biologii sprawia Ci przyjemność, chętnie zdobywasz nowe informacje, a na myśl o eksperymentach w laboratorium czujesz dreszczyk podekscytowania, to świetnie! Ale jeśli biologię po prostu lubisz i traktujesz ją jako środek do celu - np. wymarzonej pracy w zawodzie lekarza lub psychologa - to też jesteś w dobrej sytuacji.

Warto pamiętać, że do pracy lekarza lub farmaceuty również nie jest niezbędny szczególny talent. W niektórych specjalizacjach przydają się pewne predyspozycje - dla chirurga ogromne znaczenie mają zdolności manualne, a psychiatrze przydadzą się wysoko rozwinięte umiejętności komunikacji interpersonalnej. Mimo to wiele cennych umiejętności (w tym pewien rodzaj intuicji, potrzebnej przy stawianiu trafnych diagnoz) można z czasem wyćwiczyć.

Z maturą z biologii jest jeszcze łatwiej: tu nie odpowiadasz za ludzkie życie i zdrowie, a jedynie za własny arkusz. Kluczowa dla Ciebie jest pracowitość, systematyczność i motywacja. Bardzo rzetelna nauka może przynieść lepsze efekty, niż sam tylko talent, niepoparty solidną pracą nad zdobywaniem wiedzy.

Od czego zacząć naukę procesów biologicznych?

Zacznij od rozpracowania materiału, który musisz przyswoić na egzamin. Liczba tematów jest ograniczona i - jak wiesz - znana z góry, ponieważ CKE ustala ścisłe wymagania maturalne. Pewna trudność może polegać na tym, że w informatorach i wymaganiach maturalnych kluczowe umiejętności stanowią osobną listę, a tematy do przyswojenia - osobną.

Zatem: co powiesz na to, by ułatwić sobie wstępne “badanie terenu”? Zajrzyj do Kursu teoretycznego z biologii maturalnej - w zakładce "Spis treści" znajdziesz listę wszystkich tematów do opanowania. Jest to pięć modułów, z których każdy obejmuje od kilku do kilkunastu mniejszych lekcji.

Zachęcamy Cię do przejrzenia tej listy modułów i lekcji, zanim rozpoczniesz właściwą naukę (lub powtórki do matury). Dzięki temu możesz zastanowić się, które tematy znasz już ze szkoły, a które wciąż przed Tobą. Przypomnisz sobie także, jakie zagadnienia w czasie nauki w szkole sprawiały Ci trudności, a które okazały się banalnie proste. Taki szybki przegląd materiału sprawi, że spojrzysz na całość swoich przygotowań "z góry" - jak na labirynt do przejścia, a nie jak na wyprawę w nieznane, pełną pułapek i niespodzianek.

Jak skutecznie uczyć się zjawisk i procesów biologicznych na maturę z biologii?

Jeśli chcesz przyswoić przebieg procesów biologicznych pamiętaj, że kluczowe jest dla Ciebie jego ZROZUMIENIE. Nie wystarczy zapamiętać, że dany proces składa się z kilku, kolejno występujących etapów - chodzi o to, aby jak najlepiej wyobrazić sobie przebieg każdego z nich, zrozumieć jego sens i skutek.

Jeśli w ramach danego procesu wydzielane są substancje chemiczne albo cząsteczki - dowiedz się, za co odpowiadają. Może stanowią sygnał do rozpoczęcia (lub zakończenia) procesu? Może ich zadaniem jest jego spowolnienie bądź przyspieszenie? A może nie są one "posłańcami" informacji, tylko "środkiem transportu" dla innych substancji bądź cząstek?

W każdej sytuacji najistotniejsze jest dla Ciebie zanurzenie się w dany temat, tak by "zobaczyć" go z bliska. Im dokładniej wyobrazisz sobie każde zjawisko, tym szybciej je zapamiętasz i zrozumiesz. Obejrzyj początek tego filmu Medream (to zapis zajęć zorganizowanych w ramach powtórki przed maturą) i przekonaj się, że zrozumiale wyjaśnione zjawiska biologiczne stają się naprawdę proste:

Kilka wskazówek dla Ciebie

Zacznij od przyswojenia wiedzy (z naszej strony polecamy tu oczywiście Kurs teoretyczny Medream, ponieważ znajdziesz w nim wszystko - wystarczy go tylko włączyć i uczyć się kolejnych tematów). Nie spiesz się - jeśli przyda Ci się kilkukrotne obejrzenie danej lekcji, to wróć do początku. Wkrótce odkryjesz, że rozumiesz nawet to, co wydawało Ci się najtrudniejsze.

W zapamiętaniu przebiegu wieloetapowych procesów biologicznych pomocne mogą okazać się te metody, które angażują nie tylko Twoją pamięć, ale i wyobraźnię lub kreatywność. Weź kartkę papieru i spróbuj narysować z pamięci przebieg danego procesu, budowę danej cząstki, komórki itp. Możesz także wyobrazić sobie przebieg zjawiska, tak jakbyś oglądał / oglądała film. Metoda z rysowaniem jest o tyle lepsza, że zmusza Cię do staranniejszego odwzorowania informacji - bowiem kiedy sobie coś wyobrażamy, łatwiej jest nam uogólniać elementy, których zbyt dokładnie nie zapamiętaliśmy, a kiedy rysujemy lub piszemy, musimy te elementy pokazać czarno na białym.

Drugi sposób polega na opowiadaniu komuś przebiegu procesu. Jeśli jesteś w stanie wytłumaczyć zupełnie niezorientowanemu słuchaczowi, na czym polega zjawisko przyrodnicze i z jakich etapów się składa, to znaczy, że naprawdę dobrze je znasz. Być może osoba, która będzie słuchać Twojego tłumaczenia, zada Ci dodatkowe pytania, zmuszające do myślenia i poszukiwania odpowiedzi - to również znakomite ćwiczenie!

---

Spodobał Ci się ten artykuł? Udostępnij go znajomym! A jeśli masz pytania, napisz do nas - być może jeden z następnych wpisów poświęcimy właśnie tematowi, który zaproponujesz :)