Maturalne fakty i mity: Czy można nauczyć się odpowiadania "pod klucz" na maturze?

W kolejnym odcinku naszego cyklu zajmujemy się kluczem odpowiedzi do arkusza maturalnego. Wiele osób jest pewnych, że maksymalną liczbę punktów za zadania maturzysta może otrzymać tylko wtedy, kiedy idealnie "trafi" w klucz. To z kolei wydaje się misją niemożliwą do wykonania.

A jak jest naprawdę? Czy egzaminatorzy rzeczywiście ściśle trzymają się klucza odpowiedzi podczas oceniania prac? I czy istnieją jakieś wskazówki, które mogą pomóc maturzystom w rozwiązywaniu zadań dokładnie tak, jak oczekuje komisja egzaminacyjna? Dziś odpowiemy Wam na wszystkie te pytania.

Czy egzaminatorzy muszą ściśle trzymać się klucza odpowiedzi?

Nie, nie muszą. Oprócz zadań zamkniętych, w których poprawna jest tylko jedna odpowiedź, zadania otwarte da się rozwiązać z reguły na kilka różnych sposobów. Możesz przecież użyć kilku różnych określeń, żeby opisać to samo zjawisko.

Załóżmy, że w Twoim arkuszu maturalnym pojawi się np. temat mitochondriów i ATP (który na maturze w poprzednich latach był obecny już wiele razy!):

• Możesz napisać, że w mitochondriach energia jest 1) uwalniana albo 2) przetwarzana z jednej postaci w inną albo 3) mitochondria produkują ATP, w których energia zostaje zmagazynowana.
  
  
• Ale NIE możesz napisać, że mitochondria produkują energię. Oczywiście taki błąd powtarza się dosłownie na każdym kroku, w wielu różnych materiałach. Jeśli zajrzysz do Internetu znajdziesz dziesiątki stron, na których ktoś napisał o "wytwarzaniu energii przez mitochondria", ale jest to absurd. Dlaczego? Z lekcji fizyki pamiętasz pewnie zasadę zachowania energii. Nie da się jej produkować - można ją tylko przetwarzać z jednej postaci w inną.

Widzisz? Masz co najmniej trzy możliwe warianty odpowiedzi, które są poprawne i jeden, który niby brzmi podobnie, ale zawiera poważny błąd.

Zadanie egzaminatorów polega właśnie na tym, aby ocenić, czy Twoje rozwiązanie zadania zawiera odpowiedź na pytanie zawarte w poleceniu i nie zawiera błędów. Jeśli użyjesz innych słów, niż te zawarte we wzorcu (kluczu) - i tak otrzymasz punkty. Jeśli wpadniesz na inny pomysł, użyjesz innego argumentu, ale będzie on poprawny - również otrzymasz punkty.

Czy można nauczyć się odpowiadania "pod klucz"?

Tak - umiejętność rozwiązywania zadań maturalnych można wytrenować!

Oczywiście do wysokiego wyniku na maturze potrzebne są dwa elementy: wiedza z biologii plus poprawne budowanie odpowiedzi. Wszystkie tematy z wymagań maturalnych musisz znać na wylot i dobrze je rozumieć. Ale jeśli masz już tę podbudowę teoretyczną, musisz nauczyć się stosować ją do rozwiązywania zadań.

Najważniejszą częścią Twojego maturalnego treningu jest zrozumienie, czego oczekują od Ciebie egzaminatorzy. Czy w danym zadaniu wystarczy wpisać 1 - 2 słowa, bez dodatkowych opisów? Czy trzeba sformułować wniosek? A może wyjaśnić działanie jakiegoś zjawiska?

Czasowniki operacyjne, czyli "ściąga" zawarta poleceniu do zadania

W zadaniach maturalnych możesz spotkać kilka tzw. czasowników operacyjnych. Najczęściej będą to:

• WYMIEŃ albo PODAJ - to zadanie typu "krótka piłka". W odpowiedzi wystarczy wpisać najczęściej jedno, dwa słowa. Żadnych opisów, żadnych wyjaśnień.
  
  
• WYJAŚNIJ - autorzy zadań maturalnych bardzo lubią korzystać z tego czasownika, aby sprawdzić, czy maturzyści potrafią zastosować swoją wiedzę w praktyce. Jeśli chcesz wyjaśnić komuś jakieś zjawisko, musisz najpierw sam / sama dobrze je zrozumieć.
  
  
• UZASADNIJ - dokładnie tak, jak w przypadku polecenia "wyjaśnij", uzasadnienie jakiejś tezy wymaga dobrego zrozumienia zjawisk biologicznych. Maturzyści często popełniają błędy w takich zadaniach, gdy odpowiadają ogólnikami i nie odnoszą się bezpośrednio do sytuacji lub zjawiska opisanych w treści zadania.
  
  
• OPISZ - tu z kolei nikt nie wymaga analizowania przyczyny zjawiska. Opis to opis, nie ma w nim miejsca na wnioski albo argumenty. Uważaj jednak, aby Twój opis nie stanowił powtórzenia treści zadania, bo w takiej sytuacji możesz stracić punkty.
  
  
• WYKAŻ - takie zadania dotyczą zawsze znalezienia jakiegoś powiązania / zależności pomiędzy różnymi zjawiskami biologicznymi, albo np. budową i funkcją danego organizmu / narządu / układu. Co ważne - autorzy zadania nie oczekują od Ciebie, że będziesz opisywać przyczyny takiego zjawiska.
  
  
• SFORMUŁUJ WNIOSEK - to jedno z najtrudniejszych (obok "wyjaśnij" czy "uzasadnij") poleceń na maturze. Odpowiedź musi być krótka, zwięzła i konkretna. Umiejętność formułowania wniosków można świetnie wyćwiczyć, ale potrzebujesz na to czasu. Po kilkunastu rozwiązanych zadaniach wyrobisz w sobie dobre nawyki i przekonasz się, że wnioskowanie nie sprawia Ci już większych problemów.

Dodatkowo istnieje również sporo różnych typów zadań, które odnoszą się do doświadczeń badawczych. Jedne z nich wymagają sformułowania wniosku z przeprowadzonego eksperymentu, inne - wskazania grupy kontrolnej / eksperymentalnej i uzasadnienia, dlaczego akurat tę grupę wybierasz. Rozwiązywanie takich zadań również można wytrenować, jeśli dobrze zrozumiesz, jaki jest cel i sposób prowadzenia eksperymentów biologicznych.

Jak nauczyć się odpowiadania zgodnie z kluczem na maturze z biologii?

Wiesz już, że przy odpowiedniej dozie umiejętności każde polecenie w zadaniu maturalnym możesz traktować jak "ściągę". Arkusze maturalne zawierają ogromną ilość potrzebnych informacji - wystarczy, że dowiesz się, jak je wykorzystać.

W Medream taki gotowy "program treningowy" zamieściliśmy w Kursie praktycznym z biologii. Cały kurs składa się z 57 filmów, w których nasza edukatorka, lekarka Paulina Rodziewicz-Ropiak krok po kroku opowiada, jak rozwiązać dane zadanie maturalne.

Wszystkie zadania w Kursie praktycznym pochodzą z autentycznych arkuszy maturalnych CKE - z matur oficjalnych oraz próbnych. Dzięki temu maturzyści mogą wdrożyć się we właściwy tok myślenia - typowy właśnie dla zadań spotykanych na maturze.

Jaką metodę treningową stosujemy?

• Układamy zadania maturalne według działów, których dotyczą. To bardzo ważne, ponieważ Twoja praca z arkuszem jest efektywna tylko wtedy, gdy znasz już dany temat.
  
  
• Do każdego tematu (filmu) otrzymujesz kartę pracy w PDF. Zawiera ona całą treść zadań, poleceń i miejsce na wpisanie odpowiedzi. Zanim zaczniesz oglądać film, możesz wstępnie rozwiązać zadania, a później sprawdzić, czy Twoje rozwiązania były prawidłowe.
  
  Ten etap jest bardzo, bardzo ważny. Jeśli najpierw zmuszasz swój mózg do wysiłku podczas rozwiązywania zadań, a później uczysz się na swoich błędach, znacznie lepiej wszystko zapamiętujesz.
  
  
• Po rozwiązaniu zadań włączasz film i sprawdzasz, czy Twoje rozwiązania były poprawne. Jeśli nie - od razu dowiesz się, co poprawić. A jeśli odpowiedziałeś / odpowiedziałaś prawidłowo, to dowiadujesz się, dlaczego Twoja odpowiedź była właściwa i utrwalasz dobre nawyki.
  
  Tę metodę możesz zastosować również podczas samodzielnego rozwiązywania arkuszy. Najpierw samodzielnie wykonaj zadania - a dopiero później zaglądaj do klucza odpowiedzi. Jest to jednak o tyle trudniejsze, że w kluczach odpowiedzi nie ma aż tak dokładnych wskazówek dla maturzystów i w trudniej będzie Ci zweryfikować swoje błędy.

Bez względu na to, jakimi metodami będziesz przygotowywać się do matury, pamiętaj o dwóch bardzo ważnych zasadach. Po pierwsze: najpierw zdobądź wiedzę z danego tematu, a później rozwiązuj zadania. Tylko wtedy Twoja praca będzie miała sens.

Po drugie: nie odkładaj ćwiczeń na ostatnią chwilę. Im wcześniej zaczniesz przygotowania, tym lepiej. Z treningiem maturalnym jest dokładnie tak samo, jak z treningiem sportowym - najlepsze efekty przynosi systematyczny plan, stopniowo rozłożony w czasie.

---

Spodobał Ci się ten artykuł? Udostępnij go znajomym! A jeśli masz pytania, napisz do nas - być może jeden z następnych wpisów poświęcimy właśnie tematowi, który zaproponujesz :)